گروه سیاست: احمد کاظمی، دکترای حقوق بین الملل و پژوهشگر ارشد اوراسیا، در گفتگو با آذرپژوه در مورد آخرین تحولات منطقه قفقاز اظهار داشت: طی یک هفته اخیر مجموعه‌ای از تحرکات در حوزه آذربایجان و ارمنستان صورت گرفت. بطوری که شاهد سفر وزیر جنگ اسرائیل، وزیر خارجه سعودی و وزیر دفاع ترکیه به فاصله اندک از هم به باکو بودیم. همچنین دیدار روسای جمهور آذربایجان و ارمنستان و نشست چهار جانبه الهام علیف، نیکول پاشینیان، ماکرون و شارل میشل در پراگ برگزار شد. همه این موارد نشان می‌دهد که تحولات قفقاز جنوبی با محوریت درگیری جمهوری آذربایجان و ارمنستان، وارد مرحله جدید و سریع شده است.

وی ادامه داد: در پاسخ به تحرکات اخیر باید نگاه عمیق و جامع به اهداف بازیگران پس از جنگ دوم قره باغ داشته باشیم. چون اهداف بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هم اشتراکات و هم افتراقاتی دارند. در بررسی درگیری و مناقشه دو کشور باید بین پیش از نوامبر ۲۰۲۰ و پس از آن تفاوت قائل شویم، یعنی تاریخ درگیری و جنگ قره باغ به دو بخش تقسیم می‌شود؛ بخش نخست شامل سال‌های پس از فروپاشی شوروی تا پروژه جنگ دوم قره باغ و بخش دوم نیز از نوامبر ۲۰۲۰ تا امروز است.

کاظمی یادآور شد: آقای الهام علیف پس از جنگ دوم قره باغ در مصاحبه با رسانه ایتالیایی لارپوبلیکا گفته بود که باکو پس از جنگ دوم قره باغ به مرزهای رسمی و بین المللی دست یافته است. پرسش این است که پس درگیری‌های اخیر و تجاوز نظامی جمهوری آذربایجان به ۱۴۰ کیلومتر مربع از  خاک ارمنستان در نواحی گوریس، سیسیان، جرموک به چه دلیلی صورت گرفته است؟ اگر مهمترین مشخصه دوره اول جنگ دو کشور آزادسازی مناطق تحت اشغال آذری بود، مهمترین ویژگی دوره دوم این است که برخلاف دوره پیش، جمهوری آذربایجان در قامت یک تجاوزگر نظامی ظاهر شده و به بخش‌هایی از خاک ارمنستان بویژه در جنوب و شرق ارمنستان چشم‌داشت ارضی دارد. بطوری که آقای علیف به مانند رویه‌های قبلی در نشست اخیر پراگ هم، تاکید کردکه به  اراضی تاریخی خود که به اصطلاح «زنگزور» است با زور یا دیپلماسی باز خواهد گشت. البته آقای علیف بارها در طی دو سال اخیر این موضوع را تکرار کرده‌است.

این کارشناس ارشد مسائل قفقاز ادامه داد: برای تبیین مجموعه تحولات در آستانه وقوع و توضیح اهداف بازیگران، باید به سه هدف یا سناریوی باکو که با مشارکت برخی از بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای دنبال می‌شود، توجه داشت. اگر مجموعه‌ تحولات قفقاز را در قالب یک فتنه ژئوپلتیکی ببینیم که ناتو با محوریت انگلستان، ترکیه و اسراییل آن را دنبال می‌کنند، سه طیف هدف‌گذاری حداقلی و حداکثری وجود دارد؛ نخست، تعیین تکلیف جمهوری خودخوانده قره باغ است و اینکه سرنوشت قره باغ پس از حضور ۵ ساله صلح‌بانان روسی چه خواهد شد؟ موضع ارمنستان در مورد قره باغ چه خواهد بود؟ و اساسا یکی از محورهای اصلی نشست پراگ سرنوشت حقوقی قره باغ بود. دوم، تلاش جمهوری آذربایجان و ترکیه بعنوان کارگزاران ناتو و رژیم صهیونیستی برای ایجاد دالان جعلی زنگزور یا دالان تورانی ناتو در جنوب ارمنستان بوده که هدف آن اتصال ناتو از دریای مدیترانه و قفقاز به آسیای میانه است.

کاظمی افزود: چشمداشت باکو به جنوب ارمنستان، به عنوان بخشی از توطئه دالان تورانی ناتو محسوب می‌شود یعنی دالان تورانی ناتو معطوف به آن حدود ۴۰ کیلومتر مرز ایران و ارمنستان نیست بلکه شامل دالان طولانی از مدیترانه تا سین کیانگ چین در چارچوب ایده پان تورانیسم است که انگلستان از قرن ۱۹ آن را دنبال می‌کند. اما هدف گذاری خطرناک سوم توطئه تجزیه ارمنستان است، یعنی جمهوری آذربایجان و ترکیه در پی تجزیه جنوب ارمنستان و تاسیس جمهوری جعلی «زنگزور و گویچه» هستند که شامل استان‌های جنوبی و برخی از مناطق  شرقی ارمنستان است و اقداماتی نیز  در این راستا انجام شده است.

کاظمی تصریح کرد: در راستای ایجاد دالان تورانی ناتو رییس جمهوری آذربایجان پس از هر نشستی با رییس جمهور ارمنستان مدعی بازگشت به اراضی به اصطلاح زنگزور می شود در حالی که پس از  نشست پراگ، آقای پاشینیان به صراحت اعلام کرد؛ هیچ دالانی که حاکمیت ارضی ارمنستان را نقض کند را نمی‌پذیرد اما ایروان آماده همکاری در رفع انسداد راه‌های ارتباطی پس از تعیین خطوط مرزی مشترک است.

این کارشناس ارشد اوراسیا افزود پاشینیان به امید پایان دادن به مطامع ارضی باکو و جلب حمایت اروپایی ها، تصمیم به تغییر موضع ایروان در خصوص قره باغ گرفته و در این راستا در نشست پراگ از یک سو ارمنستان بر شناسایی تعلق قره باغ به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان تاکید کرد و از سوی دیگر  باکو و ایروان با میانجیگری مکرون و شارل میشل بر اعتبار بیانیه ۱۹۹۱ آلماآتی در خصوص مرزهای بین جمهوری‌های شوروی تاکید کردند. این موضوع بدان معناست که باکو بنوعی متعهد شده است به ادعای ارضی علیه ارمنستان پایان دهد، اگرچه در این خصوص خوشبینی وجود ندارد. اساسا یکی از اهداف سفر وزیر جنگ رژیم صهیونیستی و وزیر امور خارجه سعودی به باکو در قبل از نشست پراگ، تحریک باکو بر تداوم پیگیری توطئه دالان تورانی ناتو و طرح تجزیه ارمنستان بود از این رو نیز علی اف به عنوان یک کارگزار، بلافاصله بعد از بیانیه پراگ، مجددا ادعای بازگشت دیر یا زود باکو به باصطلاح زنگزور غربی (جنوب ارمنستان) را مطرح ساخته است.