گروه سیاست: کشور ایران در یکی از حساس‌ترین و در عین حال منحصربفردترین موقعیت‌های ژئوپلیتیکی جهان قرار گرفته است، به گونه‌ای که مناطق ژئوپلیتیکی فعالی با کارکردهای گسترده و متعدد گرداگرد آن را فرا گرفته و آن را به صورت کانون جاذبه دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی درآورده است. این موقعیت باعث تأثیرگذاری و تاثیرپذیری ایران در روند تحولات جهانی و منطقه‌ای می‌شود.

یکی از این گذرگاه‌های ژئوپلیتیکی که کشورهای آسیای شرقی را به اروپا و روسیه متصل می‌کند، مسیر عبوری از ایران به سمت قفقاز جنوبی است. بخشی از این مسیر در خاک جمهوری آذربایجان (قراباغ) و بخشی در مسیر ارمنستان قرار دارد. دو ابرقدرت اقتصادی شرق آسیا –هند و چین- برای به‌صرفه‌تر کردن مسیر ترانزیتی صادرات کالاهای خود لاجرم به استفاده از مسیرهای ایران برای دستیابی به اروپا و روسیه هستند.

در چند وقت اخیر شاهد تلاش‌هایی از سوی آنکارا برای برهم زدن مناسبات ژئوپلیتیکی در قفقاز هستیم. آنکارا با تحریک دولتمردان باکو، در تابستان گذشته این کشور را وارد جنگی دیگر در قراباغ کرد. جنگی که باعث شد تا جمهوری آذربایجان بعد از گذشت ۲۰ سال بتواند بر بخشی از قراباغ تسلط پیدا کند. اما در ادامه باکو و آنکارا تلاش دارند تا با ضمیمه کردن بخشی از جنوبی ترین استان ارمنستان –سیوینیک- پروژه‌ای را که ترکیه را به خزر و کشورهای آسیای میانه متصل می‌کند را به انجام برسانند. پروژه‌ای که قطعا با برهم زدن مناسبات ژئوپلیتیکی منطقه، باعث قطع ارتباط ایران با اروپا از طریق ارمنستان می‌شود.

اما از آنجایی که سیاست خارجی و عملکرد دولت‌ها برگرفته از محیط ژئوپلیتیکی و ایجاد شرایط تعامل در مجموعه‌ای از رفتارهای مکانی و زمانی آنان است، جمهوری اسلامی ایران با درک درست از شرایط زمان و مکان، به موقع اقدامات لازم را انجام داد. برگزاری مانور بزرگ نظامی در کنار مرزهای شمالی کشور این پیام را به آنکارا و باکو داد که ایران هیچ تمایلی به تغییرات ژئوپلیتیکی منطقه ندارد. در ادامه‌ی این مسئله به نظر می‌رسد که در سیاست کلان تهران تغییراتی را نسبت به باکو شاهد باشیم.

با ساخت راه ترانزیتی جدید در داخل خاک ارمنستان این گونه به نظر می‌رسد که قفقاز جنوبی شاهد تغییراتی ژئوپلیتیکی جدید بوده و جمهوری آذربایجان به زودی از مسیرهای ترانزیتی هند- ایران- روسیه- گرجستان – اروپا اخراج شود. همچنین در ماه‌های آینده ترکیه نیز مواضع خود را در این زمینه از دست خواهد داد و جمهوری آذربایجان به زودی خود را در انزوا خواهد یافت.